Stopniowe wprowadzanie pokarmów stałych. Aby sprostać rosnącym potrzebom niemowląt po ukończonym szóstym miesiącu życia (180 dni) należy zacząć rozszerzanie diety o produkty uzupełniające. Karmienie piersią nadal się kontynuuje. Średnie spożycie energii w przeliczeniu na kilogram masy ciała na dzień dla chłopców zmniejsza się z wartości 0,45 MJ (109 kcal) w 1. miesiącu życia do 0,33 MJ (79 kcal) w 11.–12. miesiącu życia, a u dziewczynek – z wartości 0,43 MJ (103 kcal) w 1. miesiącu życia do 0,32 MJ (77 kcal) w 11.–12. miesiącu życia. Białko Wstępną ocenę rozwoju somatycznego należy przeprowadzić na podstawie czterech pomiarów antropometrycznych, do których należą: 1) wysokość ciała (a u niemowląt i dzieci niepotrafiących stać – długość ciała) 2) masa ciała 3) obwód głowy 4) obwód klatki piersiowej. Według Schwimmera i wsp., aktualnie stosowane zakresy referencyjne aktywności ALT u młodzież są ustalone zbyt wysoko, a zatem u wielu pacjentów choroby wątroby pozostają nierozpoznane. 3 Z kolei u niemowląt górny zakres normy wydaje się być ustalony na zbyt małym poziomie, ponieważ u zdecydowanej większości niemowląt z Doustna cyprofloksacyna ma dobrą biodostępność i penetrację do wnętrza komórek, jednak ta droga podania może być szczególnie trudna u niemowląt i małych dzieci. Doustny trimetoprim/ sulfametoksazol jest dobrym wyborem w leczeniu sekwencyjnym u starszych dzieci, ale nie w monoterapii bakteriemii salmonellowej. Pytanie 3. Odpowiedź: d. Vay Tiền Nhanh Chỉ Cần Cmnd. Rodzinna akademia zdrowia Zastanawiasz się, jak wprowadzać stałe pokarmy niemowlakowi? Podpowiadamy, jak możesz pomóc swojemu maluszkowi ukształtować dobre nawyki żywieniowe, proponując mu różnorodne smaki oraz konsystencje. Oto 10 pomocnych sposobów! 6min. czytania Wrz 14, 2021 Wraz ze wzrostem i rozwojem Twój maluszek będzie potrzebował coraz więcej produktów bogatych w różnorodne składniki odżywcze. Proponowanie mu nowych kombinacji smaków i konsystencji może być świetną zabawą oraz sprawiać ogromną radość. Nawet jeśli nie zawsze będzie łatwo, nie zniechęcaj się. Jeśli chcesz wiedzieć, kiedy wprowadzać pokarmy inne niż mleko mamy, warto zapoznać się z naszymi wskazówkami związanymi ze schematem rozszerzania diety u niemowlaka! Wprowadzanie posiłków dla niemowląt karmionych piersią – o czym warto pamiętać? Kiedy zaczynasz wprowadzać nowe posiłki do diety niemowlaka, warto bacznie obserwować ewentualne oznaki nietolerancji albo alergii pokarmowej u dziecka. Pomimo tego, że mleko mamy pozostanie głównym elementem jadłospisu szkraba aż do pierwszych urodzin, w drugim półroczu należy zacząć stopniowo rozszerzać jego menu. Jeśli maluszek już rozsmakował się w jednoskładnikowych posiłkach, możesz proponować mu pierwsze kilkuskładnikowe dania. Takie stopniowe zapoznawanie dziecka z coraz to nowymi smakami i konsystencjami może sprawić, że będzie ono chętniej próbowało nowych dań w przyszłości. Pierwsze warzywa i owoce dla niemowlaka Pierwsze warzywa i owoce dla niemowlaka Warzywa i owoce są idealne dla Twojego dziecka, ponieważ zawierają ważne składniki odżywcze, których nie może zabraknąć w diecie niemowlaka. To witamina A – ważna dla odporności dziecka, witamina C, która pomaga dzieciom przyswajać żelazo i wspiera funkcjonowanie ich układu odpornościowego, potas, błonnik pokarmowy. Z myślą o Tobie przygotowaliśmy 10 wskazówek, które mogą pomóc Ci zapoznać maluszka z nowymi konsystencjami oraz smakami warzyw, owoców oraz innych stałych pokarmów. Oto one! 1. Jak często karmić niemowlę? Bobasy mają małe brzuszki w porównaniu do dorosłych, więc należy przygotowywać dla nich małe porcje. Warto pamiętać o tym, aby dziecko jadło trzy główne posiłki i dwie pożywne przekąski dziennie. 2. Pokarmy wprowadzaj stopniowo Warto podawać swojemu dziecku jeden nowy produkt raz przez trzy dni, by móc zaobserwować oznaki ewentualnej nietolerancji lub wrażliwości na pokarm. Jeśli podejrzewasz reakcję alergiczną, wstrzymaj się na pewien czas z podaniem szkrabowi uczulającego składnika, a objawy (np. wysypkę, dolegliwości brzuszkowe czy pokrzywkę) najlepiej skonsultuj z lekarzem pierwszego kontaktu. 3. Rozszerzanie diety niemowlaka, czyli łączenie nowego ze starym Podczas wprowadzania kolejnych nowych produktów warto łączyć je ze znanym maluszkowi faworytem. Gdy dziecko polubi już np. smak marchewki, w kolejnym kroku można ją połączyć z odrobiną ziemniaczka. 4. Pierwsze warzywa i owoce – co wybierać? Warto pamiętać o uzupełnianiu zapotrzebowania dziecka na żelazo, aby maluszek mógł rozwijać swoje zdolności poznawcze. Dobrym źródłem tego składnika mogą być nie tylko kaszki wzbogacone w żelazo czy dania z mięskiem, ale także kolorowe warzywa i owoce - spróbuj zaproponować mu takie produkty, jak ciecierzyca, soczewica, szpinak, buraki czy porzeczki. 5. Różnorodne warzywa i owoce w diecie dziecka Warzywa i owoce zawierają mnóstwo składników odżywczych, dlatego w miseczce i na talerzu maluszka powinny znaleźć się wszystkie odcienie tęczy: od fioletu poprzez zielone, żółte, pomarańczowe i czerwone barwy. Różnokolorowe warzywa i owoce dostarczą Twojemu maluszkowi wiele witamin i składników mineralnych, których potrzebuje by zdrowo rosnąć oraz błonnik pokarmowy. 6. Produkty mleczne w diecie dziecka Twój maluszek już po 6. miesiącu życia może spróbować jogurtu. To dobre źródło wapnia – składnika, który pomaga maluszkowi budować mocne kości. Najlepiej wybierać deserki mleczne z niską zawartością cukrów stworzone dla najmłodszych lub naturalne, niesłodzone jogurty. 7. Unikanie produktów z dodatkiem cukru Nie ma potrzeby, aby do potraw i napojów dla maluszka dodawać cukier. Soki z owoców zawierają sporą ilość naturalnie występujących cukrów, więc ich ilość w diecie najmłodszych również należy kontrolować – najlepiej ograniczyć ją do maksymalnie 120 ml dziennie i wybierać wyłącznie te przeznaczone dla najmłodszych. Owoce można zaserwować przetarte bądź zgniecione na papkę. Napoje czy nektary na bazie owoców mogą zawierają dodatkowe substancje słodzące, dlatego przed podaniem ich maluszkowi, warto sprawdzać zawsze etykietę produktu. 8. Woda w diecie niemowlaka Przez pierwszy rok Twoje mleko jest głównym źródłem składników pokarmowych i płynów dla dziecka, jednak moment rozpoczęcia rozszerzania diety to dobry czas, by zacząć uczyć bobasa pić wodę. Spróbuj podawać ją w kubku między posiłkami – dobrze, by maluszek stale miał do niej dostęp. Wprowadzenie do menu wody przegotowanej lub źródlanej sprawi, że dziecko będzie ją lubić i wybierać jako swój główny napój w przyszłości. 9. Spraw by posiłek był przyjemny Kiedy zaczynasz rozszerzać dietę dziecka, wato usiąść razem z nim przy stole, a w trakcie karmienia mówić do niemowlaka i patrzeć mu w oczy. Dobrze jest używać prostych słów i przyjaznego głosu oraz pozwolić szkrabowi jeść w jego własnym tempie. Poczucie, że jedzenie to ważny i przyjemny element życia i zdrowe nawyki wyniesione z dzieciństwa pozostaną z nim na całe życie. 10. Nie poddawaj się zbyt łatwo Badania wykazały, że dzieci mogą potrzebować spróbować nowego pokarmu nawet kilkanaście razy zanim go zaakceptują. Dodatkowo dzieci, które dopiero po kilku próbach zaakceptowały nowe warzywa, nadal akceptują je nie tylko po kilku miesiącach, ale nawet latach! Twoje dziecko może robić kwaśne miny (albo być zaskoczone), kiedy próbuje nowego jedzenia. Najczęściej wynika to z tego, że maluszek wcześniej nie próbował takiego smaku, ale to wcale nie znaczy, że go nie lubi. Nawet jeśli coś wypluje, postaraj się nie zniechęcać i nie zakładać, że dziecko już nigdy nie będzie jeść tego produktu. Warto być cierpliwym i spróbować ponownie podać mu go następnego dnia. Pokarmy, których Twój maluszek wydaje się nie lubić na początku, mogą za jakiś czas zostać zdecydowanymi faworytami, ale może zająć to nawet kilka tygodni. Rozszerzanie diety – różne konsystencje Kiedy już bobas przywyknie do jedzenia gładkich przecierów, z czasem będzie gotowy na gęstsze pokarmy zawierające miękkie grudki. Niemowlęta pomiędzy 6. a 12. miesiącem życia rozwijają umiejętności pozwalające radzić sobie z różnymi teksturami produktów. W tym czasie język uczy się przemieszczać pokarmy stałe wewnątrz jamy ustnej, co umożliwia ich połykanie. Kontakt z bardziej zaawansowanymi teksturami zawierającymi grudki pozwala niemowlętom ćwiczyć poruszanie językiem na boki. Te umiejętności raczej nie rozwijają się samodzielnie w określonym wieku, a jest właśnie wynikiem doświadczania zróżnicowanych konsystencji. Oto kilka pomysłów na wprowadzanie nowych konsystencji do diety maluszka: wybierając deserki i posiłki stworzone specjalnie z myślą o najmłodszych kieruj się ikonką wieku obecną na etykiecie – konsystencja takich produktów została dobrana przez specjalistów ds. żywienia tak, by odpowiadała na potrzeby i możliwości dziecka na danym etapie rozwoju na początek doświadczeń z nowymi konsystencjami możesz spróbować podać maluszkowi rozgniecionego widelcem banana lub awokado lub zaserwować mocno ściętą jajecznicę, kuskus, ryż albo małe kawałeczki makaronu mogą sprawdzić się jako dodatek do sosów, ugotowane miękkie produkty, takie jak marchew czy batat, dobrze jest przygotować z pomocą ręcznego blendera, tłuczka lub widelca, aż osiągniesz konsystencję miazgi z dużymi kawałkami, płatki owsiane możesz dodać do deserków mlecznych lub musów owocowych, które powstały specjalnie dla niemowląt dobrze lub posiekanych miękkich owoców. Rozszerzanie diety jest jednym z bardziej przerażających procesów, który spotyka młodych rodziców. Kiedy już po pierwszych kilku miesiącach nauczymy się żyć z dzieckiem, zrozumiemy jego potrzeby i zacznie nam się wydawać, że wszystko jest już proste, to dostajemy do ręki tabelki z informacją, co kiedy, w jakich ilościach powinno dziecko jeść. Jak odnaleźć się w gąszczu (nierzadko sprzecznych) informacji? Niektórzy rodzice będą się tej tabelki trzymali tak kurczowo, że nawet jak dziecko będzie odmawiać współpracy, to nie odpuszczą. Inni po kilku dniach stwierdzą, że to jest bez sensu i sami stworzą swoją tabelkę, bo sami wiedzą co jest dla ich dziecka najlepsze. Wiadomo, że najlepszy jest złoty środek, czyli takie stosowanie się do zaleceń, żeby z jednej strony dziecko chciało z nami współpracować, a z drugiej nie działa mu się krzywda. Eksperci ze Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i towarzystw pediatrycznych z Europy są zgodni, że z rozszerzaniem diety nie trzeba zanadto się spieszyć, zwłaszcza, gdy karmisz piersią. Przez pierwsze: przez pół roku życia dziecka, mleko mamy dostarcza maluchowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Kiedyś jednak musi nadejść moment, kiedy do diety dziecka trzeba wprowadzić pierwsze, inne niż mleko, pokarmy. Kiedy i jakie? 1. Jarzyny w diecie niemowląt To one na ogół otwierają korowód pyszności w jadłospisie niemowlaka. Do przyrządzenia pierwszej papki świetnie nadaje się marchewka, ziemniak czy dynia. Z tygodnia na tydzień asortyment będzie się powiększał o kolejne. Przed mamą i dzieckiem otworzą się nieograniczone możliwości kombinacji smakowych. Z różnych warzyw, można przygotowywać zupki, sosy do makaronów, można je podawać z mięsem lub jako samodzielną przekąskę (starsze dzieci chętnie pomiętoszą w łapce ugotowaną marchewkę lub świeżego ogórka usiłując go skonsumować). Gdy maluch dopiero zaczyna przygodę z jarzynami, unikajmy tych, które łatwo wywołują wzdęcia, np. cebula, kapusta, por, warzywa strączkowe. Szczególną ostrożność należy również zachować przy tych, które niosą spore ryzyko wywołania reakcji alergicznej, np. pomidory. 2. Owoce w diecie niemowlaka Na talerzach naszych dzieci na ogół, jako pierwsze ląduje jabłko w postaci przecieru bądź soku. Owoce są źródłem witamin, składników mineralnych i węglowodanów. Dzieci bardzo je lubią. Mimo to, niemowlęta nie powinny dostawać dziennie więcej niż 150 g soku owocowego lub przecieru. Wprowadzanie ich najlepiej zacząć od tych z polskich sadów, cytrusy odkładamy na później. I uwaga na truskawki, które zajmują wysoką pozycję na liście produktów alergizujących. 3. Kaszki i kleiki Kaszki ryżowe, kukurydziane czy pszenne wprowadzamy zgodnie z zaleceniami dotyczącymi glutenu w diecie malucha. Przygotowywane są na wodzie bądź na mleku. Wprowadzane po ukończeniu przez dziecko 6 miesiąca życia (w 4 -5, gdy karmione jest mlekiem modyfikowanym). Są one bardzo ważne w diecie malucha. Dają mu odpowiedni zastrzyk energii, a ponadto, ze względu na dobro dzieci (szczególnie karmionych w sposób naturalny) są wzbogacane w żelazo i witaminy. konieczne do prawidłowego rozwoju dziecka. 4. Gluten dla niemowląt Zawarty jest w produktach z pszenicy, jęczmienia i żyta, zaś produkty z owsa, dostępne na naszym rynku, mogą być nim „zanieczyszczone”. Moment wprowadzenia go do diety dziecka od lat stanowi temat gorących dyskusji. Wszystko dlatego, że zaobserwowano związek pomiędzy glutenem, a występowaniem celiakii, czyli choroby trzewnej (jej przyczyną jest trwała nietolerancja glutenu). Obecnie specjaliści uważają, że wprowadzenia glutenu do diety nie wolno opóźniać, (do niedawna granicą był ukończony 10 miesiąc życia). Nie można też umieszczać go w menu zbyt wcześnie, nie przed 5 miesiącem ani nie po 7, najlepiej w 5 – 6 miesiącu. Optymalnie będzie, gdy mama karmiąca piersią utrzyma ten stan jeszcze 2-3 miesiące po jego wprowadzeniu. Ilość zalecana na start to pół łyżeczki kaszki glutenowej dziennie, dodanej do jedzenia. Wprowadzenie glutenu do diety malucha dobrze jest przedyskutować z zaufanym pediatrą, który zna dziecko. 5. Mleko krowie w żywieniu niemowlaka „Zwykłe mleko” dozwolone jest w diecie dziecka dopiero od 2 roku życia. A i wtedy trzeba czujnie obserwować, czy nie ma alergii. Nie może to być oczywiście mleko prosto od krowy, i nie 0%. Najlepszym wyborem wydaje się mleko mikrofiltrowane. Metodą filtracji usuwane są z niego wszelkie zanieczyszczenia, bakterie, itp. Następnie jest poddawane „lekkiej” pasteryzacji, w najniższej z możliwych temperatur, dzięki czemu nie traci cennych witamin i mikroelementów. Ma ono maksymalnie kilkunastodniowy okres przydatności do spożycia. Kefiry, jogurty i twarożki, najlepiej niedosładzane i bez sztucznych dodatków, można wprowadzić w 11 - 12 miesiącu. 6. Mięso dla dzieci To źródło białka, żelaza, witamin z grupy B. Najczęściej jego podawanie zaczynamy od kurczaka, indyka, królika. Później rozszerzamy menu o wołowinę i cielęcinę. Początkowo wystarcza łyżeczka, jako dodatek do zupki. Niemowlaków nie raczymy rosołkami. Mięso, które będzie dodatkiem do zupy gotujemy oddzielnie i wywaru z niego już nie wykorzystujemy. Nie oznacza to, że zupa musi być jałowa. Jednak początkowo zdecydowanie lepiej dodać do niej odrobinę masła lub oliwy z oliwek. Wywar mięsny ma bardzo silne właściwości alergizujące. Stopniowo porcja mięsa jest coraz większa, by w pewnym momencie stać się samodzielnym składnikiem posiłku. Mięso może być gotowane, duszone lub pieczone. Smażone nie jest dobrą propozycją, przynajmniej do pierwszych urodzin malucha. Mięso w menu dziecka powinno przeplatać się z żółtkiem. To bogate źródło białka, witaminy A i D, witamin z grupy B i żelaza. Można je podawać już w 7 miesiącu życia. Bezwzględnie należy przestrzegać jednej zasady – jajko musi być dobrze ugotowane. Nie podajemy dzieciom jajka na miękko! 7. Tłuszcze w diecie malucha W diecie malucha tłuszcze mają być koniecznie wysokogatunkowe. Dzieci do 3 roku życia powinny jeść masło, ale nie margarynę czy wszelkiego rodzaju „mixy” masła z innymi tłuszczami. Ponadto wskazana jest oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia i olej rzepakowy bezerukowy. Należy jednak pamiętać, by wraz z wiekiem obniżać ilość spożywanych przez dziecko tłuszczów zwierzęcych, zastępując je dobrej jakości tłuszczami roślinnymi. Wszystko w ramach profilaktyki przeciw miażdżycy i otyłości. 8. Przyprawy w żywieniu dzieci W daniach dla maluchów powinno unikać się soli, cukru, ostrych przypraw i środków wzmacniających smak typu „warzywko”. Są one przez to dość mdłe. Żeby wzbogacić smak potraw stosujemy zioła. Dodadzą one aromatu, ale i pozytywnie wpłyną na trawienie, pobudzą apetyt i układ odpornościowy. Od 7 miesiąca można stosować majeranek, koper, kminek. W 9 miesiącu można wprowadzić tymianek, estragon, bazylię, rozmaryn, oregano. Cenną zieleniną jest natka pietruszki bogata w magnez, żelazo, sód i potas, który zwiększa przyswajanie żelaza. Rozszerzanie diety niemowlęcia: na co należy uważać? Wszystkie produkty należy wprowadzać ostrożnie, szczególnie gdy istnieje wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia u dziecka alergii. Wtedy produkty potencjalnie „groźniejsze” wprowadzamy w dalszej kolejności, powoli, pilnie obserwując reakcje dziecka. Coraz większe grono lekarzy skłania się ku stanowisku, że ostrożność nie oznacza profilaktycznej eliminacji produktu z diety dziecka. To samo dotyczy jadłospisu kobiety ciężarnej i karmiącej. Dany produkt wyłączamy z diety dziecka dopiero po zaobserwowaniu negatywnej reakcji organizmu. Bądźmy czujni przy nabiale, jajkach, rybach (i owocach morza), pomidorach, owocach cytrusowych, truskawkach, (również malinach i poziomkach), selerze, pietruszce, kiwi, orzeszkach ziemnych (i innych orzechach), nasionach, miodzie i czekoladzie. Karmienie dziecka od urodzenia do końca 6 miesiąca życia Przez pierwsze miesiące niemowlę delektuje się smakiem mleka matki. Po ukończeniu czwartego miesiąca życia, rodzice zadają sobie nurtujące pytanie: Czy mleko matki jest wystarczającym pokarmem czy należy już wprowadzać produkty stałe? Jeśli nie ma przeszkód ze strony karmiącej lub dziecka, zalecane jest utrzymanie karmienia wyłącznie piersią do skończenia szóstego miesiąca życia dziecka i kontynuację karmienia podczas wprowadzania posiłków stałych. Uwaga! Reklama do czytania Jak zrozumieć małe dziecko Podręcznik świadomego rodzicielstwa Konflikty w rodzinie Koniec z awanturami, czas na rozwiązania Tylko dobre książki dla dzieci i rodziców | Księgarnia Natuli Mleko matki jest niezastąpionym pokarmem chroniącym je, przed infekcjami i alergią, a także cukrzycą, która może wystąpić w późniejszym wieku. Półroczne niemowlę potrafi okazać, że jest gotowe do przyjęcia nowego pokarmu z zainteresowaniem patrząc na rodziców spożywających posiłek i sięgając do ich talerza. Karmienie dziecka od 7 miesiąca życia Od siódmego miesiąca życia powinniśmy wprowadzać nowe produkty spożywcze do diety dziecka, utrzymując równocześnie karmienie piersią. Układ pokarmowy kształtuje się przez pierwsze trzy lata życia dziecka, dlatego nie wszystkie posiłki spożywane przez rodziców są dla niego odpowiednie. Rozszerzając dietę należy obserwować czy nowy pokarm jest tolerowany i odpowiednio przyswajany przez organizm dziecka. Jak wprowadzać pierwsze pokarmy stałe do diety dziecka? nowy produkt powinien być wprowadzany w małych ilościach. Obserwując reakcję organizmu powinniśmy stopniowo zwiększać porcje;pierwsze posiłki możemy podać dziecku na łyżeczce lub po prostu postawić przed nim miseczkę z potrawą. Maluch z pewnością chętnie będzie zamaczał w niej rączki i oblizywał;włączając nowy produkt obserwujmy dziecko przez 3-4 dni. Jeśli jest spokojne i nie ma żadnych objawów nieprawidłowego przyswajania pokarmu (typu zmiany skórne, wolny, zielony stolec, stolec ze śluzem, wymioty, nadmierne przelewanie się pokarmu w jelitach), możemy rozszerzać dietę o kolejny produkt spożywczy. Uważna obserwacja pozwoli nam uniknąć lub wcześnie wykryć ewentualną alergię pokarmową;w pierwszych tygodniach karmienia produktami stałymi dziecko może wypluwać posiłek – jest to oznaką, że nie umie połykać pokarmu o innej konsystencji niż mleko mamy. Nie oczekujmy również, że dziecko nasyci się nowym posiłkiem, traktujmy go raczej jako poznawanie różnych smaków – pozwólmy dziecku odkrywać wszystkie smaki, nie tylko słodki. Już w początkowym okresie życia możemy wpłynąć na upodobania smakowe naszych dzieci w starszym wieku;posiłki powinniśmy przygotowywać samodzielnie – są wówczas najbardziej wartościowe i odżywcze. Używajmy produktów spożywczych pochodzących z upraw ekologicznych oraz wodę niskozmineralizowaną. Najlepiej jest stosować warzywa i owoce sezonowe oraz takie, które rosną w naszym klimacie;nie dosładzajmy posiłków dziecka. W diecie dziecka nie powinien być obecny biały cukier, ponieważ szybko przyzwyczaja się ono do smaku słodkiego i nie chce jeść warzyw (nie czuje naturalnego smaku słodkiego, np. marchewki). Spożywanie cukru doprowadza do stanów zapalnych, nadpobudliwości, zużywania wapnia i magnezu z kości oraz zębów, powstawania próchnicy. Biały cukier silnie zakwasza organizm i jest śluzotwórczy. Śluz zalega w jelitach, utrudnia dalsze kształtowanie się przewodu pokarmowego dziecka i hamuje wchłanianie składników odżywczych;nie doprawiajmy posiłków dziecka solą, aby mogło poznawać smak potraw. Niska zawartość sodu nie obciąża nerek, pozwala uniknąć w przyszłości nadciśnienia tętniczego;od ósmego miesiąca życia dziecka przyprawiajmy potrawy delikatnie ziołami: tymiankiem, bazylią, estragonem, majerankiem, kminkiem, koperkiem oraz używamy wodorostów, które są bogate w mikroelementy. Przyprawy, zioła nie tylko dostarczają bardziej wyraźnego smaku potrawy, ale ułatwiają trawienie i przyswajanie pokarmu oraz mają działanie lecznicze, np. tymianek wspiera górne drogi oddechowe i działa delikatnie rozgrzewająco;nie zapominajmy o płynach. Do szóstego miesiąca nie ma potrzeby dopajania dziecka, jeśli mama karmiąca spożywa odpowiednie ilości płynów. Wprowadzając płyny od siódmego miesiąca życia dziecka używajmy czystej, niskozmineralizowana wody, jednak po wcześniejszym przegotowaniu i ostudzeniu. Doskonałym napojem dla dziecka są gotowane niesłodzone kompoty a także napary mocno rozcieńczonych ziół: rumianku, lipy, melisy, herbatki koperkowej, herbat czysto owocowych: z dzikiej róży, malin. Nie korzystamy z gotowych produktów typu instant czy herbat, które zawierają syntetyczne lub naturalne związki zapachowe i barwniki. W pierwszych latach życia dziecka nie podawajmy mu prawdziwej czarnej, zielonej i czerwonej herbaty. Wprowadzając soki owocowe czy warzywne najlepiej stosować soki świeże i wyciskane tj. tłoczone i nie przygotowane z zagęszczonych soków, koncentratów, oczywiście bez dodatków substancji słodzących. Soki dobrze jest rozcieńczać wodą w stosunku 1:3. Rozszerzając dietę dziecka pamiętamy, że każdy organizm jest inny i może różnie reagować, dlatego najważniejsza jest obserwacja. Warto jeszcze przeczytać: 7 miesiącu życia: Pierwszym posiłkiem dziecka może być ugotowana i roztarta marchewka. Jako drugiego produktu możemy użyć brązowego ryżu (optymalny wydaje się ryż okrągły, który jest łatwiej przyswajany przez dziecko). Ryż należy gotować przez minimum dwie godziny w dużej ilości wody do postaci kleiku, który powinniśmy dodatkowo przetrzeć. Kolejne warzywa i owoce wprowadzane w postaci gotowanej (miękkie, możemy podawać pokrojone w słupki) to ziemniak, dynia, burak lub botwinka, pietruszka, a także jabłko, jagody, maliny. Przy dobrej tolerancji pojedynczych warzyw możemy przygotować dziecku zupę dodając kilka kropel oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia. Wprowadzamy także kleiki z kasz bezglutenowych: kaszka kukurydziana, kasza jaglana. 8 miesiącu życia: Można wprowadzić surowe owoce np. jabłka, jagody, maliny, jak również wyciskane soki z wprowadzonych wcześniej warzyw i owoców. Soki początkowo dobrze jest rozcieńczyć z wodą. Wprowadzamy kolejno: – owoce: gruszki, borówki, porzeczki, agrest, morele, owoce suszone na słońcu takie jak: rodzynki, morele (zawierają dużo wapnia i żelaza), śliwki. Suszone owoce dobrze jest wcześniej namoczyć lub dodać podczas gotowania kaszy jaglanej; – ugotowane na parze i surowe warzywa: cukinia, brokuł, groszek zielony, kiszone ogórki, pomidor bez skórki, kalarepka; – zboża: rozgotowana kasza jaglana, pod koniec miesiąca niepalona kasza gryczana. Uwaga! Reklama do czytania Wierszyki paluszkowe Wesołe rymowanki do masażyków Wierszyki bliskościowe Przytulaj, głaszcz, obejmuj, bądź zawsze blisko. Tylko dobre książki dla dzieci i rodziców | Księgarnia Natuli 9 miesiącu życia: Przygotowując zupy możemy dodać naturalne masło na przemian z oliwą z oliwek z pierwszego tłoczenia lub olej lniany nieoczyszczony (podajemy bezpośrednio do miseczki dziecka, stosujemy na zimno). Wprowadzamy kolejno: – owoce: śliwki, truskawki, brzoskwinie; – warzywa: soczewicę, kalafior, fasolkę szparagową; – zboża i ziarna: płatki i rozgotowana kasza gryczana, płatki owsiane, siemię lniane, sezam. Ziarna są twarde, więc należy je mielić – podobnie jak migdały (bez skórki) i dodawać do gotowanej kaszki. 10 miesiącu życia: – zboża: produkty glutenowe – płatki orkiszowe, kasza jęczmienna, pieczywo. Dziecko może spożywać już wszystkie warzywa i owoce, jednak rodzice powinni cały czas zwracać uwagę na to, jak toleruje poszczególne produkty. Przygotowując posiłki z warzyw strączkowych i wzdymających należy do gotowania dodać szczyptę kminku i majeranku. Wprowadzając do diety dziecka warzywa strączkowe dostarczamy dużą ilość białka, które powinno stanowić podstawę w jego żywieniu. 12 miesiącu życia: dla dziecka w wieku około roku możemy wprowadzić świeże ryby szczególnie białe i chude. Mięso możemy wprowadzić dopiero po ukończeniu 1-1,5 roku życia, jednak nie jest to konieczne. Dziecko może spożywać już wszystkie przyprawy i wodorosty. Pierwsze produkty mleczne powinny być łatwo przyswajalne, pochodzić z gospodarstw ekologicznych i być jak najmniej przetworzone – sery białe, pełne masło, jogurty naturalne, mleko pełne jako dodatek do przygotowywania potraw. Najlepiej, aby były one pochodzenia koziego (w postaci sera białego), natomiast produkty krowie powinniśmy podawać ze szczególną obserwacją. Nie stosujemy słodkich jogurtów, mleka UHT, homogenizowanego, serów topionych ani serów spulchnianych azotanami. Należy pamiętać, że doskonałym źródłem wapnia jest sezam oraz migdały, które można podać dziecku po wcześniejszym zmieleniu dodając do kasz i zup lub przygotowując pasty. W postaci zmielonej można podawać dziecku również siemię lniane, pestki dyni, słonecznik. Według standardów żywieniowych w ósmym miesiącu można rozszerzyć dietę o jajka, jednak należy pamiętać, że jest to silny alergen. Polecamy początkowo podawanie jajek przepiórczych – najpierw samo żółtko (najbardziej lekkostrawne jest ugotowane na miękko). Najlepiej jest stosować jajka wyłącznie jako składnik potrawy, np. do przygotowania kluseczek, naleśników. Foto: Książeczki kontrastowe NATULI Pakiet: Zupa + Pranie + Spacer Proste i zabawne książeczki kontrastowe, które stymulują rozwój i naturalną ciekawość dziecka. Jako mama trzeciego dziecka nie wyobrażam sobie zdrowego odżywiania niemowlęcia bez pełnej listy produktów, z których każdego dnia mogę dla mojego maluszka wyczarować coś smacznego i wyjątkowego. Dodatkowo nie chcę się zastanawiać, czy jabłko mogę podać w 4-tym miesiącu, czy dopiero w 6-tym, czy ma być ugotowane czy też surowe. Dlatego na bazie schematu żywienia niemowląt i innej dostępnej literatury przygotowałam szczegółową listę produktów żywieniowych, które mogę podawać mojemu dziecku w poszczególnych miesiącach jego rozwoju. Taka lista w pierwszych miesiącach życia naszego niemowlęcia to przydatna rzecz. Nie dość, że pokazuje kiedy co wprowadzać, to jeszcze pomaga urozmaicić dietę o produkty, których sami nawet nie próbowaliśmy. Takie szparagi na przykład próbowałam może raz i zapomniałam o nich. Poniżej schemat żywienia niemowląt z roku 2015, wg „Zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci”, który może służyć jako drogowskaz dotyczący wprowadzania do diety poszczególnych produktów żywieniowych. Źródło: standardy medyczne. Jednak taki schemat żywienia niemowląt był dla mnie niewystarczający. Chciałam wiedzieć, co konkretnie mogę podać do jedzenia, kaszki, owoce, warzywa, aby nie zastanawiać się każdego dnia co mogę ugotować. Poniżej wypisałam bogatą listę pokarmów (bez odzwierzęcych), które można wprowadzać dziecku karmionemu piersią w podziale na miesiące. Dzieci karmione mlekiem modyfikowanym zaczynają miesiąc wcześniej. Chodzi tu o ugotowane pokarmy, chyba że dodałam wyraz: surowe. 5 miesiąc: ziemniak, marchewka, pasternak, brokuł, kalafior, groszek zielony, kukurydza, ryż brązowy, biały, siemię lniane, dynia, kleik i mąka ryżowa, kaszka z płatków ryżowych, tapioka, kleik i mąka kukurydziana, kasza manna (pół łyżeczki co kilka dni), jabłko, gruszka, makaron ryżowy, olej lniany; 6 miesiąc: pietruszka korzeń, kapusta biała, czerwona, włoska, szpinak, amarantus, soczewica czerwona, seler, fasola szparagowa zielona, brukselka, szparagi, awokado, cukinia, kabaczek, patison, serca karczochów, płatki z brązowego ryżu, mąka amarantusowa, kasza, makaron i mąka jaglana, kasza z płatków jaglanych, kasza quinoa, kasza z płatków quinoa, kasza kukurydziana, banan, malina, jeżyna, morela, porzeczka, dzika róża, śliwka, suszona śliwka, cynamon: surowe: jabłko, jagoda; 7 miesiąc: koper, fenkuł, kalarepa, soczewica zielona, burak czerwony, pomidor, por, cebula, czosnek, batat, żurawina, surowe: banan, gruszka, morela, wiśnia, malina, arbuz; ryba dzikożyjąca lub słodkowodna; 8 miesiąc: jarmuż, sezam, sok z kapusty kiszonej, mąka sojowa, suszony daktyl, rodzynka, kasza gryczana niepalona, kasza jęczmienna (tu jest gluten), borówka, surowe: śliwka węgierka, brzoskwinia, winogrono, czereśnia, renkloda, mirabelka, melon, kiwi, mango, przyprawy: majeranek, kminek, koperek, tymianek, cząber, estragon, bazylia, rozmaryn, oregano; 9 miesiąc: szczaw, szpinak, groch suszony, makaron gryczany, mąka gryczana, kasza gryczana palona, słonecznik, pestki dyni (zawsze podprażone), orzech nerkowca, włoski, migdał (zmielone), surowe: borówka, jeżyna, agrest, porzeczka biała, czarna, czerwona, aronia; 10 miesiąc: pietruszka natka, soja, ciecierzyca, fasola biała, czerwona, kapusta kiszona, ogórek kiszony, bób, rzodkiew, bakłażan, papryka, glutenowe: kasza kus kus, pęczak, płatki owsiane i kasza manna (od 5 miesiąca wprowadzamy je po łyżeczce do posiłku co kilka dni), pieczywo pełnoziarniste, surowe: ogórek, żurawina, papaja, ananas, marakuja, truskawka, poziomka, kiełki lucerny, rzodkiewki, słonecznika, soi; 11 miesiąc: rzepa, makarony pełnoziarniste, surowe: figa; dobra sól (w bardzo małych ilościach) 12 miesiąc: kakao, karob, surowe: sałata, rzodkiewka, pomarańcza, cytryna, mandarynka, limonka, grejpfrut; 24 miesiąc: orzech ziemny, fistaszek (tak późno ze względu na silne alergeny). W przypadku suszonych owoców, to wszystkie gotuję do czasu aż dziecko będzie bardzo dobrze gryzło. Generalnie surowe owoce czy warzywa podajemy od 7. miesiąca. Podając dziecku owoc po raz pierwszy, dobrze jest go najpierw ugotować, co pozwoli na zmniejszenie ryzyka uczulenia. Jakimi wartościami kieruję się dobierając dietę dla mojego dziecka i dlaczego póki co nie ma w niej produktów odzwierzęcych opisałam we wprowadzeniu do karmienia niemowląt. Gluten Dziecko do glutenowych posiłków typu owsianka gotowe jest po ukończeniu 10 miesiąca życia. Należy je jednak do tego przygotować. Schemat żywienia niemowląt zaleca, aby zacząć wprowadzać gluten do diety dziecka już 5. najpóźniej 6. miesiąca życia, w postaci np.: pół łyżeczki kaszy manny co kilka dni. W 8. miesiącu gluten powinien znaleźć się codziennie w jednym z posiłków. W sklepie eko można również kupić kaszkę zbożową pełnoziarnistą, która w składzie ma tylko zboże bez substancji słodzących, czy innych zbędnych dodatków. Produkty glutenowe, które dziecko może otrzymać to: owies, żyto, pszenica, orkisz, jęczmień, pęczak, kus kus. Co do owsa, to z zasady jest bezglutenowy, ale w obecnych czasach został on „zanieczyszczony” glutenem. Owsiankę można podawać maluchowi wcześniej, jeśli kupimy płatki owsiane bezglutenowe w sklepie eko. Gluten powinien być „wysokiego gatunku”, czyli produkty mają być pełnoziarniste, nie oczyszczone. Źródła informacji Pobierz bezpłatnego eBooka! 1. Nasza historia – co nam dała zmiana Co musisz zrobić zanim zaczniesz Produkty, które powinny zniknąć z Co w zamian? Zdrowe Co się stanie, jeżeli nic nie Jak zrobić to szybciej i łatwiej. Nowe produkty można wprowadzać do diety dziecka między 17 a 26 tygodniem życia, jednak niektóre organizacje (WHO oraz AAP) rekomendują rozszerzanie diety niemowlęcia dopiero około 6 miesiąca życia. Pokarm matki przez pierwsze półrocze życia niemowlęcia zawiera odpowiednią ilość niezbędnych składników odżywczych koniecznych do prawidłowego rozwoju dziecka i może być dla niego jedynym pokarmem w tym okresie. Czas wprowadzenia pokarmów uzupełniających związany jest z umiejętnościami dziecka, takimi jak: wypychanie jedzenia z ust za pomocą języka – jest to reakcja przejściowa, rozdrabnianie pokarmów językiem czy otwieranie ust na widok zbliżającej się łyżeczki. Odruchy te, dzieci najczęściej nabywają w 5 lub 6 miesiącu życia. Podczas rozpoczęcia wprowadzania nowych pokarmów, istotna jest również przede wszystkim zdolność dziecka do stabilnego siedzenia z podparciem. Sugerowana dolna granica wieku dziecka do wprowadzania produktów uzupełniających związana jest z tym, że po 4 miesiącu życia u większości niemowląt dojrzewa układ pokarmowy i immunologiczny. Nerki oraz przewód pokarmowy są zdolne do przyswajania pokarmów innych niż mleko, a dziecko w tym okresie zaczyna ćwiczyć umiejętności motoryczne, poznaje świat. Zbyt wczesne wprowadzenie nowych pokarmów może powodować występowanie biegunek oraz prowadzić w późniejszym czasie do otyłości. Natomiast zbyt późne wprowadzenie nowych produktów może się wiązać z niewystarczającym pokryciem zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze, powodować zaburzenia wzrastania niemowlęcia, opóźniać prawidłowy rozwój motoryki jamy ustnej czy utrudniać naukę poznawania nowych smaków, dlatego należy włączyć produkty uzupełniające nie później niż w 26 tygodniu życia dziecka. Pokarmy uzupełniające należy włączać do diety niemowlęcia stopniowo, jednocześnie obserwować reakcję dziecka, proponując małe ilości nowego produktu, najczęściej od 2 do 4 łyżeczek. Nie należy zmuszać dziecka do zjedzenia konkretnej porcji posiłku, ponieważ to dziecko decyduje czy w ogóle zje posiłek i jak dużą porcje go zje. Rodzic za to decyduje co zje dziecko i o jakiej porze. Aby sprawdzić czy dieta w pełni pokrywa zapotrzebowanie energetyczne dziecka, należy kontrolować przyrost jego masy ciała, a także długość ciała na siatkach centylowych. Na początku wprowadzania nowych pokarmów może nastąpić zwolnienie tempa przyrostu masy ciała dziecka oraz spadek o 2 kanały centylowe. Cały czas w tym okresie, mleko matki nadal stanowi podstawę żywienia niemowlęcia. Z czasem posiłki bezmleczne mogą zastępować mleko. Pod koniec 1 roku życia, dziecko powinno otrzymywać tylko 2-3 posiłki mleczne. Między 6 a 8 miesiącem życia niemowlęcia zaleca się 2-3 posiłki uzupełniające, w kolejnych miesiącach ich liczba powinna wzrosnąć do 4 posiłków, a z czasem również można dodać 1 lub 2 przekąski. Kolejność wprowadzania konkretnych produktów do diety dziecka nie jest jednoznacznie określona. Zazwyczaj pierwszymi pokarmami są kaszki zbożowe, warzywa i owoce, np: marchew, jabłka, banany. Produkty zawierające gluten można umieszczać w jadłospisie dziecka w dowolnym czasie, od ukończenia 4 miesiąca życia do 12 miesiąca życia. Nie ma jednak podanej odpowiedniej ilości glutenu w diecie niemowlęcia, stanowiska naukowe proponują, aby nie podawać dużych ilości glutenu, przynajmniej na początku wprowadzania go do diety niemowlęcia. Warzywa i owoce w pierwszym etapie podaje się w postaci zmiksowanej lub przecieru, następnie w postaci miękkich kawałków, najczęściej podawanych już do rączki dziecka. Zalecane jest zjadanie 2-3 porcji świeżych owoców lub warzyw. Ze względu na to, że większość warzyw jest mniej słodka niż owoce, proponuje się, aby najpierw do diety dziecka włączyć warzywa, a następnie owoce. Dziecko, które bardzo przyzwyczai się do słodkiego smaku, nie będzie chciało jeść mniej słodkich warzyw. Mięso do diety niemowlęcia można włączyć po 17-tym tygodniu życia. Jest ono dobrym źródłem pełnowartościowego białka oraz łatwo przyswajalnego żelaza, cynku, witaminy B12 oraz kwasu arachidonowego. Mięso drobiowe na przykład: z kurczaka, kaczki uważane jest za zdrowsze niż mięso wieprzowe lub wołowe, dlatego na początku do diety dziecka, zaleca się wprowadzenie tylko tego rodzaju mięsa, w postaci gotowanej w ilości około 10 gramów. Porcję tą, stopniowo można zwiększać do około 20 gramów pod koniec 12-tego miesiąca życia. Istotne jest, aby mięso było dobrej jakości, ze znanego pochodzenia, przebadane przez weterynarza. Nie powinno podawać się niemowlętom przetworzonego mięsa: surowych wędlin, kiełbas, parówek oraz gotowanego mięsa mielonego, a także podrobów. Ryby ze względu na swój wartościowy skład, szczególnie niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe są zalecane w diecie niemowlęcia. Uważa się, że podawanie niemowlętom ryb przyczynia się do rozwoju tolerancji immunologicznej oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia alergii. W początkowym okresie powinno podawać się je raz w tygodniu w małych ilościach, gotowane w sposób tradycyjny lub na parze albo w postaci pieczonej lub duszonej. Szczególnie preferowane są tłuste ryby morskie, bogate w kwasy omega-3, między innymi: łosoś, śledź, halibut. Nie powinno podawać się niemowlętom ryb drapieżnych, na przykład: tuńczyka, makreli królewskiej, miecznika, ponieważ te duże gatunki żywią się innymi rybami i w swoim organizmie mogą one kumulować szkodliwe związki, na przykład metylortęć, która jest niebezpieczna szczególnie dla małych dzieci i może prowadzić do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Nie zaleca się również podawać ryb surowych lub wędzonych na zimno ze względu na ryzyko zakażenia bakterią Listeria monocytogenes oraz ryb marynowanych w occie, ze względu na duże stężenie w nich soli. Ponadto ryby wędzone mogą być źródłem węglowodorów aromatycznych i amin heterocyklicznych, które powstają w czasie wędzenia. Żółtko jak i białko jaja można wprowadzać do diety niemowląt w tym samym czasie co inne produkty uzupełniające, dotyczy to zdrowych niemowląt, a także dzieci pochodzących z rodzin obciążonych dużym ryzykiem alergii. Nie zaleca się jedynie podawania jaj w postaci surowej ze względu na ryzyko zakażenia bakteriami z rodzaju Salmonella. Mleko krowie można dodawać do pokarmów uzupełniających w niewielkich ilościach, jednak nie powinno się go podawać jako głównego napoju dzieciom przed ukończeniem 1 roku życia. Również nie zaleca się podawać przed tym okresem, mleka koziego lub owczego. Poza tym, mleko kozie i owcze zwiększa ryzyko wystąpienia niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego lub witaminy B12, dlatego nie są one polecane w późniejszej diecie dzieci. Jogurty do diety niemowląt należy wprowadzać stopniowo, między 6 a 9 miesiącem życia dziecka, w niewielkich ilościach, nie częściej niż 2 razy w tygodniu. Powinno się wybierać jogurty bez cukru i konserwantów. Sery są dobrym źródłem wapnia (z wyjątkiem twarogu, podczas produkcji którego, większość wapnia przedostaje się do serwatki) a także białka, fosforu, cynku, witaminy A, B2, B12. Dla małych dzieci preferowane są sery podpuszczkowe o delikatnym, łagodnym smaku i małej zawartości soli, a także sery twarogowe. Nie powinno podawać się niemowlętom serów z niepasteryzowanego mleka, np. pleśniowych typu Brie, Gorgonzola, Camembert ze względu na ryzyko wystąpienia zakażenia bakteryjnego, na przykład Listeria monocytogenes. W diecie niemowląt zalecane są wartościowe tłuszcze i do ukończenia 2 roku życia dziecka, nie powinno się ich ograniczać. Tłuszcze traktowane są jako dodatek do posiłków uzupełniających, na przykład do zup. Nie ma restrykcji co do rodzaju podawanego tłuszczu, można podawać dziecku: masło, oleje roślinne, np. olej rzepakowy lub oliwę z oliwek, a także miękkie margaryny z niewielką zawartością tłuszczów trans. Do popularnych produktów niezalecanych w diecie niemowlęcia są przede wszystkim cukier i sól. Cukier przyczynia się do większego ryzyka wystąpienia próchnicy u dzieci, a także może kształtować nieprawidłowe nawyki żywieniowe w późniejszym wieku dziecka. Nie powinno się dodawać cukru oraz syropów na bazie cukru do pokarmów i napoi (np. wody, herbaty) podawanych dzieciom. Natomiast sól, spożywana we wczesnym okresie życia dziecka może zwiększać ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego w wieku późniejszym, dlatego zaleca się nie dodawanie soli do posiłków niemowląt oraz unikanie słonych produktów. Dzieci do 12 miesiąca życia nie powinny spożywać miodu, gdyż może on zawierać przetrwalniki Clostridium botulinum, które powodują botulizm dziecięcy. Starsze dzieci nie są na to narażone, dlatego w ich przypadku jedzenie miodu nie jest niebezpieczne. Wprowadzenie płynów do diety niemowląt nie jest konieczne w pierwszym semestrze życia, gdy dziecko jest karmione mlekiem matki. W drugim półroczu życia niemowlęcia zapotrzebowanie na płyny wynosi 800ml na dobę. Jeśli jest karmione mlekiem modyfikowanym lub ukończyło 6 miesiąc życia, można podawać dziecku czystą wodę do picia. Odpowiednia dla niemowląt jest naturalna woda mineralna niskozmineralizowana, ubogosodowa, ubogosiarczanowa oraz woda źródlana. Według AAP (American Academy of Pedriatrics) nie powinno podawać się soków dzieciom przed ukończeniem 1 roku życia. Należy zachęcać dzieci do jedzenia świeżych owoców i warzyw. Instytut Matki i Dziecka pozwala na wprowadzenie soków – wyłącznie przecierowych, 100%, bez dodatku cukru, pasteryzowanych, u dzieci karmionych piersią, po 7 miesiącu życia, natomiast u niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym, po ukończeniu 4 miesiąca życia. Ilość soku wypijana przez dziecko nie powinna wynosić więcej niż 150ml na dzień. Wczesne wprowadzanie pokarmów uzupełniających do diety niemowlęcia, ich różnorodność, podawanie dzieciom produktów o różnej teksturze, nie tylko puree oraz karmienie piersią mają wpływ na większą akceptację nowych smaków u dzieci. Przeprowadzono badanie, w którym wykazano, że dłuższy czas karmienia piersią wpływał na większą różnorodność diety, a także większą akceptację, w tym przypadku, spożywania posiekanej marchwi niż puree z marchwi. W innym badaniu wykazano, że dzieci, które zaczęły jeść posiłki stałe w postaci grudkowej dopiero po ukończeniu 9 miesiąca życia, w wieku 7 lat zjadały mniej produktów z różnych grup żywności, szczególnie warzyw i owoców, niż dzieci, które produkty stałe nierozdrobnione, spożywały już po 6 miesiącu życia. Piśmiennictwo Szajewska H., Horvath A.: Wprowadzanie pokarmów uzupełniających. Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży. Med Prakt 2017, 46-50 Fewtrell M., Bronsky J., Campoy C.: Complementary Feeding: A position Paper by the European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2017, 64, 119-132 Widler-Witoń E., Mikołajczak K., Waberska M. i wsp.: Żywienie niemowląt a aktualne rekomendacje. Now Lek 2010, 79, 356-361 Benjamin N., Briley M.: Position of the American Dietetic Association: benchmarks for nutrition in child care. J Am Diet Assoc,2011, 111, 607–615 Weker H., Strucińska M., Barańska M. i wsp.: Modelowa racja pokarmowa dziecka w wieku poniemowlęcym – uzasadnienie wdrożenia. Stand Med Pediatr 2013, 10, 662–675 Szajewska H., Shamir R., Mearin L. et al.: Gluten introduction and the risk of coeliac disease: A position paper by the European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2016, 62, 507-513 Szajewska H., Horvath A., Mrukowicz J. i wsp.: Wprowadzanie pokarmów uzupełniających. Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży. Med Prakt 2017, 46-50 Weker H., Barańska M., Rowicka G. i wsp.: Żywienie niemowląt i małych dzieci, zasady postępowania w żywieniu zbiorowym. IMiD 2014 Benjamin S., Rifas-Shiman S., Taveras E. et al.: Early child care and adiposity at ages 1 and 3 years. Pediatrics 2009, 124, 555–562 Harris G., Coulthhard H.: Early Eating Behaviours and Food Acceptance Revisited: Breastfeeding and Introduction of Complementary Foods as Predictive of Food Acceptance. Current Obesity Reports 2016, 5, 113-120 Coulthard H., Harris G., Emmet P.: Delayed introduction of lumpy foods to children during the complementary feeding period affects child’s food acceptance and feeding at 7 years of age. Matern Child Nutr 2009, 5, 75-85

wprowadzanie pokarmów u niemowląt